We beheren het rechterlijk archief van Nijmegen. Interessante rechtszaken van vóór 1811 zijn terug te vinden in de Nijmeegse schepenprotocollen.
Vier Gerichten
In Nijmegen waren er in ieder geval vanaf het begin van de zestiende eeuw vier afzonderlijke gerichten of rechtbanken. De vier Gerichten waren tot de opheffing in 1811 de Raad, het Burgemeestersgericht, het Schepengericht en het Buitengericht. Zij hadden ieder hun eigen bevoegdheden en samenstelling. Het Schependom, bestaande uit de dorpen Hees, Neerbosch en Hatert, volgde het recht van Nijmegen en viel ook onder deze gerichten.
De akten en vonnissen van de gerichten werden in registers genoteerd. In deze protocollen werd onderscheid gemaakt naar soort rechtspraak of soort akten.
Schepengericht
Het schepengericht behandelde criminele zaken waarbij over het algemeen de dood of het verlies van een lidmaat als straf werd opgelegd ('lijf- en lidzaken'), civiele zaken die niet onder een van de andere gerichten vielen én de voluntaire rechtspraak. Onder die laatste vielen ook de zaken die later door notarissen werden behandeld zoals testamenten, transporten, huwelijksvoorwaarden en volmachten (zie ook notariële akten).
Schepenprotocollen
In het rechterlijk archief van Nijmegen bevinden zich verschillende protocollen, waaronder het voluntair protocol van het schepengericht: dit werd het schepenprotocol genoemd. Er zijn schepenprotocollen van 1410 tot 1810 met enkele hiaten. Hierin staan niet alle voluntaire akten, maar over het algemeen de transporten (overdrachten), pandveiligheden (hypotheken) en recognitiën (erkenningen van eigendom, schuld, borgstelling of volmacht) en morgengaven (geschenken, gegeven door de man aan zijn vrouw de ochtend na de huwelijksnacht).
Voor enkele soorten akten zijn er in de loop van de tijd afzonderlijke protocollen aangelegd, zoals voor transporten, huwelijksvoorwaarden, volmachten en testamenten.
Er zijn verschillende akten te onderscheiden, waarvan de meest voorkomende nalatenschap, schuld, borgstelling, volmacht, (ver)koop en lijftocht zijn.
Zoeken in de schepenprotocollen
U kunt de schepenprotocollen doorzoeken en inzien via het zoekscherm Personen en locaties. Vul bij 'Persoon' de naam in en selecteer bij ‘Bron’ (helemaal onderaan) 'Schepenprotocollen, 1452-1810'. Eventueel kunt u ook een periode opgeven.