Op onregelmatige basis publiceren we een blog over een opmerkelijk, leuk, spannend en/of interessant dossier uit het Oud Secretarie Archief Nijmegen (1815-1946), dat momenteel beter toegankelijk wordt gemaakt. Deze keer: 'dank der Belgen'. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) vluchtten honderdduizenden Belgen voor het oorlogsgeweld naar het neutrale Nederland. Nijmegen ving zo’n 2200 Belgische vluchtelingen op. Een derde deel werd ondergebracht in de Infanteriekazerne aan de Groesbeekseweg en de Waalkazerne in de Benedenstad, twee derde vond elders onderdak, onder meer in hotels en particuliere woningen verspreid over de stad.
Plaquette uit dankbaarheid
In februari 1919, drie maanden na de wapenstilstand, schonk het comité ‘Belgische Eendracht’ de gemeente als blijk van dank voor de opvang een plaquette ‘in haute reliëf (en) sierlijk gebronsd’. Het kunstwerk, vervaardigd door de naar Nijmegen uitgeweken Belgische beeldhouwer Egidius Everaerts, stelde Nederland voor als een koningin die door vier uit hun vaderland verdreven Belgen wordt geëerd. Het opschrift luidde: ‘Als dank der Belgen aan de Gemeente Nijmegen, 1914-1919’. De plaquette werd ingemetseld in de Schepenhal van het stadhuis, links tegenover de hoofdingang.
Toespraak
Tijdens de inventarisatie van het gemeentelijk secretariearchief 1810-1946 is onlangs de tekst van de toespraak aangetroffen die Paul Declercq, de voorzitter van het comité ‘Belgische Eendracht’, namens de Belgische vluchtelingen in Nijmegen hield bij de onthulling van de plaquette. Zijn gehoor bestond uit de ‘heeren’ van de gemeenteraad en het college. Aan het document zijn twee linten bevestigd in de kleuren van de Belgische en de Nederlandse vlag. In ronkende bewoordingen sprak Declercq zijn waardering uit voor het ‘openhartige, gulle en broederlijke onthaal dat u, mijne heeren, alsook de bevolking, aan onze zoo zwaar beproefde landgenooten zoo spontaan en welgemeend verleende’. De Belgen zouden altijd een ‘zoete herinnering’ bewaren aan hun verblijf in de Waalstad: ‘Leve Nederland, leve Nijmegen!’ Declercq vergat ook de leden van het Nijmeegse Vluchtelingencomité niet. Zij ontvingen in de Stadsschouwburg in de Burchtstraat een persoonlijke plaquette, eveneens naar een ontwerp van Everaerts, die de dankbaarheid ‘van ’t kleine (…) België aan ’t edelmoedige Nederland’ symboliseerde. Elke plaquette droeg de naam van de ontvanger.
Verloren gegaan
De ingemetselde plaquette in de Schepenhal ging helaas verloren bij de verwoesting van het interieur van het stadhuis in de Tweede Wereldoorlog. Tot op heden is er geen duidelijke foto van het kunstwerk opgedoken. We moeten het doen met enkele foto’s die vanaf een afstandje zijn genomen, zoals de hier afgebeelde foto uit de jaren dertig, waarop de plaquette te zien is rechts naast de klok. Onbekend is of een van de persoonlijke plaquettes voor de leden van het Vluchtelingencomité bewaard is gebleven.
Klik hier voor alle blogs van het RAN. Zelf een dossier inzien? Kijk hier voor de openingstijden en mogelijkheden.