In 1956 verscheen de Stede-atlas van Nijmegen, van de hand van Friedrich Gorissen, stadsarchivaris van Kleef. Deze monumentale publicatie vormt nog steeds het uitgangspunt voor onderzoek naar de ruimtelijke ontwikkeling van Nijmegen gedurende de middeleeuwen.
Werkwijze Gorissen
Gorissen baseerde zich vooral op archiefbronnen over de overdracht van onroerend goed in de 14e-16e eeuw, waaronder de moeilijk leesbare Nijmeegse schepenprotocollen. Hij noteerde gegevens over afzonderlijke percelen en hun bezitters op fiches die hij in een kaartsysteem ordende op straat en daarbinnen op perceel. Daarbij kon hij zich niet baseren op huisnummers, want die bestonden in de middeleeuwen niet. Een huis werd toen geïdentificeerd door middel van de huisnaam en/of de namen van buren: ‘Johan koopt van Maria het huis in de Grotestraat dat is gelegen naast het huis van Herman en het gasthuis’. Door vervolgens de gegevens over vele honderden overdrachten aan elkaar te koppelen, was Gorissen in staat om een atlas te maken waarin hij de ruimtelijke ontwikkeling van Nijmegen letterlijk in kaart bracht; een prestatie van formaat! Als bijvangst kwam hij onder meer de wereldberoemde kunstenaarsfamilie Maelwael-Van Lymborch op het spoor, die in de late middeleeuwen ook huizen bezat in Nijmegen, onder meer in de Burchtstraat.
Historische Atlas
Gorissens Stede-atlas is sinds 1956 in boekvorm beschikbaar voor belangstellenden, en al een tijdje ook online. Zijn kaartsysteem met een schat aan gedetailleerde informatie over duizenden percelen en hun eigenaren in de 14e-16e eeuw berustte echter lange tijd vrijwel onaangeroerd in het Stadtarchiv Kleve. In 2004 was het Stadtarchiv zo vriendelijk om de fiches tijdelijk ter beschikking te stellen van een vrijwilligersgroep van het Regionaal Archief Nijmegen, die bereid was om ze digitaal te ontsluiten en waar mogelijk aan te vullen met gegevens uit bronnen die Gorissen destijds niet heeft bestudeerd. Een deel van die informatie kan men inmiddels raadplegen via de kaart ‘Percelen, eigenaren en bewoners – 14e-16e eeuw’ in de digitale Historische Atlas Nijmegen; de overige gegevens hoopt de ‘Gorissengroep’ in de loop van de komende jaren eveneens aan deze kaart te kunnen koppelen. Door op de kaart op een perceel te klikken, krijg je een overzicht van eigenaren te zien. Je kunt in de Historische Atlas niet op persoonsnaam zoeken.
Nieuw: zoeken op persoonsnaam!
Sinds kort zijn de data uit Gorissens kaartsysteem ook beschikbaar via de digitale studiezaal van het Regionaal Archief, en zoeken op persoonsnaam is hier wél mogelijk. Neem gerust een kijkje: ga naar de Digitale Studiezaal, klik daar de zoekingang ‘Personen en locaties’ aan, kies onderaan bij het veld ‘Bron’ voor ‘Registraties eigenaren percelen, 14e-16e eeuw’, vul in het zoekveld ‘Persoon’ een naam in (bijvoorbeeld ‘Maelwael’), en druk op ‘Zoeken’. Vervolgens verschijnt er een lijst van overdrachten waarbij iemand met de achternaam ‘Maelwael’ betrokken was. Door bij één resultaat op het vergrootglas te klikken, krijg je detailinformatie te zien over het perceel en de eigenaar. En zo zijn niet alleen gegevens te vinden over wereldberoemde kunstenaars, maar ook over duizenden minder bekende mensen die in de 14e-16e eeuw in Nijmegen grond of een huis bezaten. Een Fundgrube voor stamboomonderzoekers en andere belangstellenden!